W polskim systemie prawnym przyjęto zasadę odpłatności wymiaru sprawiedliwości.
Oznacza to, że strony działające przed sądem mają obowiązek ponieść koszty związane z dokonywaniem czynności procesowych w konkretnej sprawie. Wyjątkiem od tej zasady jest instytucja zwolnienia z kosztów sądowych, która ma na celu umożliwienie dostępu do sądu obywatelom, którzy są mniej zamożni i nie są w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla utrzymania swojego lub swojej rodziny.
Zwolnienie od kosztów sądowych następuje na wniosek zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu (w czasie rozprawy) w sądzie, w którym toczy się postępowanie. Osoba, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania (zazwyczaj jest to sąd, który jest najbliżej naszego domu). Wniosek zostanie przesłany do odpowiedniego sądu.
Do wniosku należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Wzór takiego oświadczenie można otrzymać w każdym sekretariacie w sądzie lub ściągnąć ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości:
http://bip.ms.gov.pl/sprawy_cywilne/oswiadczenie_o_stanie_rodzinnym_koszty_sadowe.rtf.
UWAGA – Złożenie wniosku ustnie do protokołu nie zwalnia z obowiązku sporządzenia takiego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania!
Sąd może zwolnić od kosztów sądowych w całości lub części. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych może polegać na zwolnieniu od uiszczenia ich ułamkowej (bądź procentowej części), określonej kwoty lub niektórych tylko opłat sądowych lub wydatków. Natomiast strona w całości zwolniona od kosztów sądowych w ogóle nie uiszcza opłat i nie ponosi wydatków.
Jeżeli okaże się, że okoliczności na podstawie, których sąd przyznał stronie zwolnienie z kosztów sądowych, nie istniały lub przestały istnieć, sąd powinien cofnąć zwolnienie oraz zobowiązać stronę do uiszczenia przepisanych opłat i wydatków w całości lub częściowo (stosownie do zmiany jaka nastąpiła w jej stosunkach).
Wzór
- Jeśli sprawa już się toczy, podajemy sygnaturę jaka została nadana sprawie przez sąd.
- Do wniosku należy załączyć wszelkie dokumenty, które uzasadniałyby nasze żądanie – mogą to być zaświadczenia o zarobkach, zaświadczenia od lekarza, z ZUSu, a także pojedyncze rachunki.
