Co zrobić jeśli dana osoba nie chce wypłacić nam zachowku?

W takiej sytuacji możemy wystąpić do sądu z pozwem o wypłacenie zachowku. Pozew powinien wyglądać w następujący sposób ( poniżej wzór pozwu o zachowek ):

Wzór pozwu o zachowek

• pismo należy złożyć do sądu rejonowego, który jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania zmarłego. Możemy je wysłać listem poleconym lub złożyć osobiście w biurze podawczym, które znajduje się w sądzie,
• wniosek składamy w takiej ilości egzemplarzy, ilu jest uczestników postępowania. Do tego należy dołożyć jedno pismo dla sądu – w opisywanym przykładzie złożymy 2 egzemplarze pisma. Warto również sporządzić jeden egzemplarz dla siebie i zatrzymać go w domu,
• pismo podlega opłacie w wysokości 5% od wartości przedmiotu sporu (w.p.s.) oznaczonej w pozwie (jako wartość przedmiotu sporu podajemy sumę, której żądamy tytułem zachowku). W omawianym przypadku w.p.s. wynosi 18.000,00 zł, więc przy wniesieniu pozwu trzeba będzie zapłacić 900,00 zł. Opłatę można uiścić gotówką na poczcie (dowód opłaty trzeba dołączyć do pisma, które idzie do sądu) lub przelewem bankowym (wygenerowany elektronicznie dowód opłaty należy dołączyć do pozwu).

Przedawnienie możliwości żądania zachowku

W momencie ogłoszenia testamentu zaczyna biec 3-letni termin do żądania zachowku przez osobę do niego uprawnioną. Jeśli testamentów było kilka, termin rozpoczyna swój bieg od momentu, w którym ustali się, który z testamentów jest ważny. Po upływie tego terminu spadkobierca, który miał obowiązek wypłacić zachowek może odmówić wypłaty, a uprawniony praktycznie nie będzie miał już żadnej możliwości żądania zachowku. W pewnych sytuacjach bieg przedawnienia ulega przerwaniu albo zawieszeniu.

Bieg terminu przedawnienia ulega przerwaniu jeśli:

• dokonamy czynności procesowej przed sądem – oczywiście czynność ta musi dotyczyć naszego dochodzenia zachowku. Od momentu zakończenia postępowania termin przedawnienia biegnie na nowo.
• osoba, która ma wypłacić zachowek uzna nasze żądanie, albo zostanie rozpoczęta mediacja przed sądem.

Bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu, co do żądań:

•  które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej,
•  które przysługują osobom nie mającym 18 lat, albo osobom, nad którymi sprawowana jest opieka lub kuratela,
• których z powodu siły wyższej nie można dochodzić przed sądem – przez czas trwania przeszkody.

Po przerwie związanej z zawieszeniem, termin przedawnienia biegnie dalej, a nie na nowo!

Wydziedziczenie

Najczęściej kiedy mówimy, że ktoś „został wydziedziczony” mamy na myśli, że nie dostał nic w spadku, np. dlatego, że został pominięty w testamencie. Jest to rozumienie poprawne, lecz niepełne. Wydziedziczeniem w języku prawniczym nazywa się bowiem taką sytuację, w której dana osoba nie tylko nie dostała nic w spadku, ponieważ została pominięta w testamencie, ale również została pozbawiona przez spadkodawcę prawa do zachowku.
 Wydziedziczenie może zostać dokonane tylko w ważnym testamencie – czyli testamencie. Jeśli testament zostanie uznany za nieważny to także wydziedziczenie będzie nieważne.

Jakie powody mogą być podstawą do wydziedziczenia?
Zanim konkretnie odpowiemy na to pytanie musimy wskazać, że wydziedziczyć można kogoś tylko w sytuacjach wskazanych przez kodeks cywilny. Nawet jeśli będą inne ważne dla spadkodawcy przyczyny, ale nie będą one wymienione w kodeksie cywilnym to nie mogą one być podstawą wydziedziczenia.

Spadkodawca musi wskazać w testamencie wprost, dlaczego wydziedzicza daną osobę – tylko wtedy uniknie komplikacji związanych z interpretacją testamentu. Jeśli taka przyczyna nie zostanie podana to dana osoba, co prawda, nie dostanie żadnych przedmiotów spadkowych, ale zawsze będzie mogła się starać o wypłatę zachowku.

Podstawy do wydziedziczenia osoby uprawnionej do zachowku mogą być następujące:
1) działanie wbrew zasadom współżycia społecznego, np. pijaństwo, prostytucja, przestępczy tryb życia – chodzi tu generalnie o zachowania, które nie byłyby akceptowane przez spadkodawcę.
Co więcej, zachowanie to powinno być uporczywe.

Przykład:
Paweł, syn Stefana, handlował narkotykami. W końcu popadł w nałóg, mocno się zadłużył i musiał wyjechać do Irlandii, ponieważ jego wierzyciele ciągle nachodzili jego i  jego rodzinę. W Polsce Paweł zostawił żonę i syna, którzy z trudem się utrzymywali. Stefan im pomagał ile mógł, ale sam nie miał za wiele środków.
 Stefan sporządził więc testament, w którym zaznaczył, że cały dom przekazuje żonie Pawła i swojemu wnukowi, a Pawła wydziedzicza (pozbawia zachowku), ponieważ zostawiając swoją żonę i dziecko bez środków do życia postąpił niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.

2) dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci – przepisy nie podają jednak szczegółowo kogo uważamy za osobę bliską. Oprócz rodziny może to być wychowanek spadkodawcy, kochanka lub bliski przyjaciel.
3) Uporczywe uchylanie się od dopełnienia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych – np. wydziedziczona może być osoba, które zdaje sobie sprawę, że rodzic jest w
ciężkim stanie i nie jest w stanie samemu zadbać o siebie, a mimo to mu nie pomaga.

UWAGA:
Nie można wydziedziczyć danej osoby jeśli spadkodawca jej przebaczył. Przebaczenie może zostać dokonane ustnie lub pisemnie – ważne jednak żeby zostało dokonane z pełnym rozeznaniem.
Należy przy tym pamiętać, że skutkiem przebaczenia osobie wydziedziczonej jest przywrócenie jej tylko prawa do zachowku, a nie do części spadku!

Testament wydziedziczający powinien wyglądać w następujący sposób: