Podstawową zasadą jest, że zachowek równa się połowie tego co dany członek rodziny otrzymałby, gdyby nie było testamentu. Od tej zasady jest jednak wyjątek – jeśli osoba, która ma prawo do zachowku jest trwale niezdolna do pracy albo nie ma skończonych 18 lat - może otrzymać zachowek w wysokości 2/3 tego co normalnie by dostała gdyby nie było testamentu,
Przykład:
Stefan zostawił w spadku luksusowe mieszkanie warte 1.500.000,00 zł. Po śmierci Stefana – zgodnie z zasadami ustawowymi – do dziedziczenia uprawniona była jego żona Anna wraz z dwójką dzieci - Hanną i Pawłem. Każda z tych osób miałaby prawo do 1/3 mieszkania. Jednak okazało się, że Stefan przed śmiercią sporządził testament, w którym całe mieszkanie zostało przekazane kochance Ilonie.
Gdyby nie było testamentu, mieszkanie dostałaby Anna i dzieci. W tym wypadku całe mieszkanie dostanie Ilona, ale będzie ona musiała wypłacić Annie, Hannie i Pawłowi zachowek, ponieważ tego zażądali. Każdy z nich dostanie po 250.000,00 zł (normalnie dostaliby po 500.000,00 zł, ale w przypadku zachowku mogą żądać tylko połowę tego co dostaliby, gdyby nie było testamentu).
Żeby móc obliczyć wysokość zachowku, musimy wykonać dwie czynności:
1. Po pierwsze, należy obliczyć udział jaki by przypadał danej osobie w ramach dziedziczenia ustawowego (tj. w przypadku gdyby nie było testamentu). Oto dwie podstawowe zasady obliczania takiego udziału:
- Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili,
- Nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
2. Następnie, musimy ustalić wartość spadku – dopiero wtedy będziemy wiedzieli jaka dokładnie suma należy się osobie uprawnionej do zachowku.
Niestety przepisy nie wskazują jasno jak należy obliczyć wartość spadku.
Podstawą do obliczenia zachowku będzie tzw. czysta wartość spadku (wartość spadku po odliczeniu od niego długów spadkowych). Przy obliczaniu czystej wartości spadku nie odliczamy od niej wartości zapisów i poleceń, ale odlicza się wartość darowizn.
