Wydziedziczenie może zostać dokonane tylko w ważnym testamencie – czyli testamencie. Jeśli testament zostanie uznany za nieważny to także wydziedziczenie będzie nieważne.
Jakie powody mogą być podstawą do wydziedziczenia?
Zanim konkretnie odpowiemy na to pytanie musimy wskazać, że wydziedziczyć można kogoś tylko w sytuacjach wskazanych przez kodeks cywilny. Nawet jeśli będą inne ważne dla spadkodawcy przyczyny, ale nie będą one wymienione w kodeksie cywilnym to nie mogą one być podstawą wydziedziczenia.
Spadkodawca musi wskazać w testamencie wprost, dlaczego wydziedzicza daną osobę – tylko wtedy uniknie komplikacji związanych z interpretacją testamentu. Jeśli taka przyczyna nie zostanie podana to dana osoba, co prawda, nie dostanie żadnych przedmiotów spadkowych, ale zawsze będzie mogła się starać o wypłatę zachowku.
Podstawy do wydziedziczenia osoby uprawnionej do zachowku mogą być następujące:
1) działanie wbrew zasadom współżycia społecznego, np. pijaństwo, prostytucja, przestępczy tryb życia – chodzi tu generalnie o zachowania, które nie byłyby akceptowane przez spadkodawcę.
Co więcej, zachowanie to powinno być uporczywe.
Przykład:
Paweł, syn Stefana, handlował narkotykami. W końcu popadł w nałóg, mocno się zadłużył i musiał wyjechać do Irlandii, ponieważ jego wierzyciele ciągle nachodzili jego i jego rodzinę. W Polsce Paweł zostawił żonę i syna, którzy z trudem się utrzymywali. Stefan im pomagał ile mógł, ale sam nie miał za wiele środków.
Stefan sporządził więc testament, w którym zaznaczył, że cały dom przekazuje żonie Pawła i swojemu wnukowi, a Pawła wydziedzicza (pozbawia zachowku), ponieważ zostawiając swoją żonę i dziecko bez środków do życia postąpił niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.
2) dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci – przepisy nie podają jednak szczegółowo kogo uważamy za osobę bliską. Oprócz rodziny może to być wychowanek spadkodawcy, kochanka lub bliski przyjaciel.
3) Uporczywe uchylanie się od dopełnienia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych – np. wydziedziczona może być osoba, które zdaje sobie sprawę, że rodzic jest w
ciężkim stanie i nie jest w stanie samemu zadbać o siebie, a mimo to mu nie pomaga.
UWAGA:
Nie można wydziedziczyć danej osoby jeśli spadkodawca jej przebaczył. Przebaczenie może zostać dokonane ustnie lub pisemnie – ważne jednak żeby zostało dokonane z pełnym rozeznaniem.
Należy przy tym pamiętać, że skutkiem przebaczenia osobie wydziedziczonej jest przywrócenie jej tylko prawa do zachowku, a nie do części spadku!
Testament wydziedziczający powinien wyglądać w następujący sposób:
